مصوبه ای در جهت سانسور دوبله؟ - نیلی ابزار

به گزارش نیلی ابزار، برای فهم اهمیت و ضرورت دوبله در سینما می توان آن را با جایگاه ترجمه در حوزه کتاب و اندیشه قیاس کرد. دوبله و ترجمه هر دو ابزار هایی هستند که امکان دیالوگ و دیالکتیک بین دو فرهنگ و زبان را فراهم و نقش مهمی در ارتباط بین ملت ها ایفاء می نمایند. دوبله را می توان به نوعی ترجمه گفتاری دانست که در بستر یک موقعیت بصری رخ می دهد. به همین علت دوبله چیزی فراتر از ترجمه است. فهم این تفاوت را می توان با مقایسه فیلم دوبله شده با فیلم زیرنویس شده درک کرد.

به گزارش هم میهن، در دوبله به غیر از برگرداندن واژه ها و جملات و دیالوگ ها، احساسات، عواطف و هیجانات آمیخته با آن کلام هم باید منتقل گردد. از این رو دوبله نسبت به ترجمه از پیچیدگی بیشتری برخوردار است. از جمله اینکه دوبله باید به جز ترجمه واژه ها و دیالوگ ها، لحن و لهجه و اصطلاحات گفتاری را هم رعایت کند تا بتواند به دنیا فرهنگی و تاریخی و جغرافیایی یک فیلم وفادار باشد و دست به تحریف آن نزند. انتشار خبری مبنی بر نظارت بر دوبله ها و رعایت بعضی موازین، این نگرانی را به وجود می آورد که شاید دوبله نیز زیر تیغ سانسور برود.

مصوبه ای در جهت سانسور دوبله؟

جزئیات جلسه دوشنبه که با حضور مدیران ساترا، معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیر ایران صدا، دبیر شورا های تخصصی انتشارات سروش و مدیرعامل رسانه کارتونا در سالن نشست های ساترا برگزار گردید می تواند نگاه دقیق تری بدهد که دیدگاه مسئولان به دوبله های آینده کارتونی قرار است به چه صورت پیش برود. چهارمین برنامه صمیمانه با حضور مدیران ساترا، معاون امور محتوایی مرکز توسعه فرهنگ و هنر در فضای مجازی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مدیر ایران صدا، دبیر شورا های تخصصی انتشارات سروش و مدیر عامل رسانه کارتونا در سالن نشست های ساترا برگزار گردید.

در این گردهمایی مهدی خبره، مدیرعامل رسانه کارتونا در رابطه با خبر منتشر شده مبنی بر رعایت اصول دوبله براساس رده سنی افراد و موازین اخلاقی گفت: ما در رسانه خود، امکاناتی همانند رده بندی سنی را لحاظ نموده ایم و بر این اساس افراد زیر چهار سال و بالای این سن محتوای مناسب و مختص به خود را استفاده می نمایند. روان شناسان ما در رسانه کارتونا محتوا های موجود در رسانه را از نظر روحی و روانی مورد آنالیز قرار می دهند تا تاثیرات منفی روی کاربر کودک نداشته باشد. سبحان اکرامی در خصوص نظارت بر دوبله کارتون هایی که برای رده سنی بچه ها است، گفت: فکر می کنم اگر قرار به نظارت بر دوبله است باید روی کارتون هایی صورت بگیرد که قرار است برای رده سنی بچه ها پخش گردد، چون شوخی هایی در بعضی کارتون ها انجام می گردد که مناسب رده بچه ها نیست.

فرایند ترجمه و دریافت مجوز

برای اشراف بیشتر نسبت به اینکه فرایند ترجمه چطور انجام می گردد تا به دست دوبلور ها و بعد، مدیر دوبلاژ برسد، سبحان اکرامی، دوبلور جوان و البته باتجربه در این حوزه در تبادل نظر با هم میهن شرحاتی را بیان نمود: برای آنالیز دقیق تر موضوعی به نام سانسور یا نظارت صحیح روی دوبله، باید فرآیند آن را شرح دهم. دو مدل فرایند ترجمه وجود دارد؛ ترجمه در سازمان صدا و سیماست که خود سازمان مترجم دارد و در گام نخست، مترجم فیلم را ترجمه می نماید و سپس مطالبی که خط قرمز سازمان است به وسیله ویراستار، ویراش می گردد. در خاتمه، مدیر دوبلاژ، ویرایش خاتمهی را انجام می دهد و متن نهایی به دست دوبلور ها می رسد. بیرون از بحث سازمانی، مدیران دوبلاژ خودشان مترجم را انتخاب و در خصوص فیلم با مترجم صحبت می نمایند و در ادامه دوبله صورت می گیرد.

اما سوالی که در ادامه پیش می آید این است که فرآیند دریافت مجوز یک فیلم، سریال یا کارتون بعد از خاتمه دوبله به چه صورت است؟ اکرامی در این باره می گوید: قبلا کار هایی که دوبله می شد یکبار بازبینی می شد و بعد مجوز پخش می گرفت، اما در حال حاضر پلتفرم ها خودشان یک مجوزی دارند و بر اساس تعهدی که امضا نموده اند قوانین را رعایت می نمایند، چون کار های دوبله سریال و فیلم ها در پلتفرم ها چنان زیاد است که فرصت بازبینی پیش نمی آید.

پایبندی به اصالت متن؟

بعد از جلسه ای که به میزبانی ساترا برگزار گردید این نگرانی به وجود آمد که شاید تغییرات مدنظر مسئولان امر، منجر به سانسور بیش از مقدار گردد. بد نیست گریزی داشته باشیم به گذشته که تا چه اندازه دوبلور ها باید ملاحظاتی را رعایت می کردند تا بر اساس رعایت ممیزی های لازم، دوبله انجام گردد.

منوچهر والی زاده، پیشکسوت دوبله ایران در تبادل نظر با هم میهن می گوید قبلا ممیزی خاصی وجود نداشت و بر اساس ترجمه ای که در اختیار دوبلور قرار می گرفت، کار پیش می رفت: در گذشته که اینطور نبود نظارت شدیدی وجود داشته باشد که به قول معروف از بالا به ما بگویند فلان حرف را دوبله نکن. البته طبعا قوانین جمهوری اسلامی ایران و ممیزی های لازم را خودمان بر اساس تجربه رعایت می کردیم. سبحان اکرامی نیز نظر مشابه صحبت های استاد والی زاده را مطرح می نماید: من به مترجم می گفتم دقیقا متن را ترجمه کند و البته دوبله را بر اساس تجربه و رعایت ممیزی ها تغییر می دهم. چون باید در گام نخست متوجه شوم چه اتفاقی در فیلم اتفاق افتاده که بتوانم به صورت صحیح آن را در دوبله بیان کنم.

تاثیر دستورالعمل تازه بر دوبله

دوبله بر اساس رعایت موازین اسلامی ایرانی چه تاثیری می تواند بر آینده دوبله ایران بگذارد؟ هرچند در گام نخست قرار است بر روی کارتون ها بعضی ملاحظات اجرایی گردد، اما باتوجه به اینکه محتوای قانونی و مکتوب چنین دستور العملی منتشر نشده، تعیین نیست تا چه اندازه دست دوبلور ها و البته مترجم ها در ادامه راه باز است.

اکرامی که سابقه سال ها مدیر دوبلاژی را در کارنامه خود دارد از تاثیر چنین مصوبه ای بر دوبله های آینده می گوید: باید دید هر دستورالعملی که مصوب می گردد هدفش چیست. هر موضوعی که پروتکل نداشته باشد و صرفا قیاسی باشد خاتمه خوشی ندارد. به طور مثال همین موضوعی که شما اشاره کردید قرار است چطور اجرایی گردد؟ کلمات یا جملات خاصی به صورت مکتوب ابلاغ می گردد یا صرفا قرار است سلیقه ای اجرا گردد؟ فکر می کنم چنین مسئله ای یک کار شعاری باشد تا یک کار اصولی و حرفه ای. دوبله ما در حال حاضر بسیار ضعیف است و صنعتی به نام صنعت دوبله نداریم. من به شخصه کوشش نموده ام آنچه که در فیلم اتفاق می افتد را دوبله نمایند. بار ها حتی اتفاق افتاده اگر کلمه رکیکی در ترجمه است دوبلور کلمه را طوری بیان نموده که مفهوم را به مخاطب برساند و مستقیما کلمه رکیک نیز گفته نگردد. فکر می کنم تمرکز مسئولان امر بیشتر باید بر بالا بردن سطح کیفی دوبله باشد. دوبله در کشور ما یک شوخی است؛ به این جهت که دوبلور دقیقه ای بین 7 تا 15 هزار تومان یا بین 200 تا 700 هزار تومان برای هر فیلم دریافت می نماید. در این دوبله شما نمی توانید انتظار کیفیت داشته باشید. این سازمان هایی که پشت تولیدات قرار می گیرند چرا روی کیفیت کار ها و افزایش عایدی دوبلور ها هزینه نمی نمایند؟ مردم در سبد فرهنگی شان پول اشتراک نمی دهند. به همین علت پلتفرم ها مجبور هستند هزینه اشتراک را پایین بیاورند. پس بنابراین باید دوبله مقرون به صرفه تر و بی کیفیت بخرند. مسئله مهم تر این است که اگر قرار است نظارت باشد، افرادی که کیفیت کاری شان پایین است اشراف کافی نسبت به چنین مسائل تخصصی ندارند.

دوبله چنان اهمیتی دارد که تغییرات بعضی جملات اگر طرفا مربوط به مسائل فرهنگی جامعه نباشد می تواند آسیب جدی به فیلم یا کارتون بزند. دوبله نه فقط به متن دیالوگ های یک فیلم یا سریال، که باید به دنیا دراماتیک اثر هم وفادار باشد. دنیای که گرچه خیالی است، اما از واقعیت های تاریخ و جغرافیایی که اثر در آن ساخته شده، تاثیر پذیرفته است. حال باید دید جلسه ای که به میزبانی ساترا برگزار گردید آیا در حد نظارت بر دوبله های کارتونی باقی می ماند یا قرار است آغازی باشد بر نظارت بیشتر بر این حوزه.