وقف علمی کلید رونق نظام اندیشکده ای کشور - نیلی ابزار

به گزارش نیلی ابزار، کارشناس اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر در یادداشتی، وقف علمی را کلید رونق نظام اندیشکده ای کشور دانست.

به گزارش خبرنگار گروه علمی و دانشگاهی نیلی ابزار، علیرضا صفرپور کارشناس اندیشکده سیاستگذاری امیرکبیر در یادداشتی به آنالیز مزیت های وقف علمی پرداخت.

متن کامل این یادداشت به توضیح زیر است:

تحولات سریع دنیای و احتیاج به اطلاعات به روز و تمرکز بر روی مسائل بدون دغدغه های جانبی، از جمله چالش های تصمیم سازی در دنیا امروز است، همچنین استفاده از آراء و نظرات گوناگون نقش به سزایی در ایجاد خلاقیت و افزایش بهره وری دارد. عموماً مدیران ارشد به دلیل حجم زیاد کار و لزوم شرکت در جلسات متعدد و بحث با افراد مختلف و پیگیری برنامه ها، فرصت تفکر متمرکز و ایجاد طرح و برنامه را ندارند تا تصمیمات کلان را با مطالعه و آنالیز کافی بگیرند.

همچنین واحدهای سازمانی وابسته ایشان نیز، به دلیل ملاحظات تشکیلاتی و اداری، عملاً امکان عرضه طرح های نو و یا نقد طرح های جاری را ندارد، لذا با توجه به این مسائل استفاده از نتایج مجموعه هایی که بر موضوعات کشور تمرکز نموده اند، ضرورت می یابد. این مجموعه های اندیشه ورز که به سیاستگذاری عمومی در زمینه های گوناگون بر اساس اصول جمع اندیشی و مطالعات بین رشته ای می پردازند، با اسامی همچون کانون تفکر، اندیشکده، نهاد مولد اندیشه و یا اندیشگاه شناخته می شوند. با نگاهی به سیر رشد کشور های توسعه یافته ، درمی یابیم که اندیشکده ها نقش بسزایی در این فرایند داشته اند و توسعه کشورها را سرعت بخشیده اند.

اما یکی از مهم ترین مسائلی که این اندیشکده ها با آن روبرو هستند مسئله تامین منابع مالی می باشد که این امر وابستگی و نوع عملکرد این مراکز را تحت تاثیر قرار می دهد. تامین مالی از سمت نهاد های دولتی ممکن است نوعی وابستگی ایجاد کند و یا ممکن است دولت به دلیل مسائل سیاسی، اندیشکده هایی را که سیاست های مغایر با عملکرد دولت دارند را حمایت نکند. همچنین وابستگی کامل به سازمان ها و نهاد ها ممکن است استقلال و خلاقیت اندیشکده ها را تحت تاثیر قرار بدهد.

بنیادها و موسسات خیریه می توانند در برطرف این چالش ها دولت را یاری نمایند، در کشور های پیشرفته به منظور برطرف این چالش ها وظایف و عملکرد دولت ها بازنگری شده تا از توان و ظرفیت سازمان ها و موسسات غیردولتی در حوزه های مختلف استفاده گردد.خیرین در ایران بیشتر به واسطه تامین احتیاجهای روزمره افراد مانند غذا، پوشاک و دارو شناخته می شوند. عمده ترین موارد وقف در ایران: مساجد، مدارس، کتابخانه ها، ساخت بیمارستان، آزادی اسیران، یاری به نابینایان و افراد کم توان، ایجاد بوستان، یاری زنان سرپرست خانواده، آزادی زندانیان و ساخت پل است.

اینگونه موسسات در برطرف مقطعی و تسکین مسائل و چالش های پیشرو حرکت می نمایند. در حالی که کشورهای پیشرو در زمینه سازماندهی خیرات و موقوفات، اتخاذ راهکارها و استراتژی های بلند مدت را در دستور کار فعالیت خود قرار می دهند. در این کشور ها بنیادهای خیریه در حل مسائل کشور نقش مهمی ایفا می نمایند و از کارهای پژوهشی و محققان به شیوه های گوناگون حمایت می کننند.

در کشور های پیشرو در این زمینه، سهم بخش خصوصی در تامین هزینه پژوهش های علمی قابل ملاحظه است. به طوری که به بنیادهای غیردولتی به مثابه یکی از عوامل مشارکت مردم در روند توسعه می نگرند. برای نمونه مطابق آمار موسسه اوربن(urban institute ) تا سال 2015 تقریبا 1.56 میلیون موسسه خیریه و غیرانتفاعی در آمریکا ثبت شده است که نسبت به سال 2005 به میزان 10 درصد رشد داشته است.

این سازمان ها 5.4 درصد(985 بیلیون دلار) از فراوری ناخالص داخلی آمریکا را تشکیل می دهند. همچنین در انگلستان مطابق اطلاعات منتشر شده در سال 2017 بیش از 168 هزار موسسه خیریه وجود دارد. مطابق با آمار سال 2017 میزان 14 درصد اهدایی های موسسات خیریه و غیرانتفاعی آمریکا، در صندلی نخست صرف امور علمی آموزشی می گردد و پس از آن 12 درصد صرف خدمات انسانی می گردد که این مسئله نشان دهنده اهمیت مسئله علم در مصارف اهدایی این موسسات است.

بدون تردید اگر به مقوله وقف، به طور جامع نگاه گردد و اهمیت آن مورد توجه قرار گیرد، سهم عمده ای در تحول ساختار فرهنگی و توسعه علمی و مالی کشور ایفا خواهد نمود. با اختصاص خیرات به حوزه سیاست پژوهی می توان سرمایه ای برای ایجاد کسب و کارهای علمی، کسب درآمد و اشتغال فراهم کرد.

امروزه مراکز علمی و دانشگاهی در کشور کمتر از منافع وقف بهره مند می شوند در حالی که بسیاری از دانشگاه های بزرگ دنیا مانند هاروارد به وسیله موقوفات اداره می شوند.

ایجاد فرهنگ وقف علمی و پژوهشی در کشور، روند توسعه پایدار را سرعت می بخشد. به عنوان نمونه، در رابطه با مسئله یارانه ها که به ویژه در زندگی قشر ضعیف جامعه تاثیر گذار است می توان با تخصیص مقداری بودجه به وسیله نهاد های خیریه به راه چاره های مناسب در راستای هدفمند سازی آن دست یافت و تاثیر آن را در زندگی اقشار ضعیف چند برابر کرد در حالی که در غیر این حالت ممکن است هزینه های بسیار فراتر از هزینه پژوهش تحمیل دولت و سازمان ها گردد که نتیجه مطلوب را دربر نخواهد داشت یا اگر منطقه ای با مسئله فقر و گرسنگی یا سایر مسائل مالی و همچنین طبیعی روبرو باشد می توان با استفاده از روش های سیاست پژوهی، علت مسئله را یافته و برای حل آن سیاست های لازم را ارائه داد.

لذا در صورتی می توان به پایداری در حل مسائل و معضلات رسید که از نگاه تسکینی به نگاه چاره اندیشی روی آورده و سیاست های لازم برای برطرف آن تهیه گردد. سیاست پژوهی برای حل مسائل در حوزه های مالی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی فراتر از نگاه تسکینی، به راه چاره یابی به وسیله میان رشته ای می پردازد.

موسسات خیریه با حمایت از اندیشکده های سیاست پژوهی برای کاهش مسائل اجتماعی چون فقر، بی سوادی و تخریب های زیست محیطی کوشش می نمایند و اندیشکده ها طرح ها و پژوهش های خود را برای اجرا و تاثیر گذاری به نهاد های خصوصی یا دولتی ارائه می نماید و از نظر برطرف مسائل به گونه ای پایدار اجرای آن را مطالبه می نماید.

اجرای سیاست ها و طرح های اندیشکده ها بالاخص در مسائل مالی لزوما احتیاج به حمایت های دولتی نداشته بلکه می تواند به وسیله بخش های خصوصی و تجاری انجام گردد. راهنمایی خیرات و موقوفات به اندیشکده های سیاست پژوهی علاوه بر حل پایدار مسائل به وسیله سیاست پژوهی منجر به بهره مند ساختن دولت از توانمندی های عظیم مردمی در بخش های مختلف شده و نقش حائز اهمیتی در برطرف محرومیت های اجتماعی، فرهنگی، علمی و مالی ایفا می نمایند.